Yazı ve  Fotoğraflar: Ömer Kokal

 

''Panionion'da toplanan İon'lar, kentlerini bizim yeryüzünde bildiğimiz en güzel gökyüzü altında ve en güzel iklimde kurmuşlardır. Ne daha kuzeydeki bölgeler ne de daha güneyde kalanlar İonia ile bir tutulamaz. Hatta ne doğusu ne de batısı. Kimisi soğuk ve ıslak, kimisi sıcak ve kurak olur. Dile gelince, hepsi aynı ağzı kullanmazlar. Dört değişik konuşmaları vardır. Güneyden başlayarak ilk kentleri Miletos'tur, hemen sonra Myus ve Priene gelir. Karia'da kurulmuş olan bu kentler aynı bölge dilini konuşurlar. Lydia'da Ephesos, Kolophon, Lebedos, Teos, Klazomenia, Phokaia vardır. Bunların dili daha önce saydığımız kentlerin diline hiç uymaz, hepsi de ortak bir bölge dili konuşurlar. Bunlardan başka üç İon kenti daha vardır ki, ikisi Samon ve Khios adalarındandır, üçüncüsü Erythrai anakaradadır. Bunlardan Khios ve Erythrai aynı bölge dilini konuşur, Samoslular'ın ise kendilerine özgü ayrı bir dilleri vardır. Böylece birbirinden ayrı dört bölge dili çıkmış olur ortaya.''
Herodot'un anlattığı gibi yeryüzünün en güzel bölgelerinden biri olan İonia, İzmir Foça'dan başlayıp Aydın Söke'ye kadar yayılan bölgeyi kapsıyor. Bizim yazımızın konusu ise Anadolu'nun batı kıyılarındaki antik yerleşimlerin en çekicisi olan Priene ve çevresi.
Priene'yi çekici kılan birçok özelliği var. Samsun (Mykale) dağının eteklerine kurulu kentin Büyük Menderes Deltası'na ve Ege Denizi'ne hâkim manzarasının yanı sıra insanı ezmeyen mimari özellikleri sayesinde kentin sokaklarında dolaşırken kendinizi bildik bir mekandaymış gibi hissediyorsunuz.


 

90'lı yıllarda restore edilen evler.

Priene küçük bir kent olmasına karşın İon Birliği içinde iki nedenle önemliydi. Bunlardan biri, İonialılar'ın dinsel merkezi olan ve birliğin toplantılarının yapıldığı Panionion'un Priene topraklarında olması ve burada yapılan toplantılara başkanlık edecek rahiplerin Prieneliler arasından seçilmesiydi. İkinci neden ise, antik çağın yedi bilgesinden biri olan Bias'ın Prieneli olmasıdır.''Bütün servetimi yanımda taşırım'' diyerek bilginin en büyük servet olduğuna vurgu yapan Bias'a asıl ününü ise Lidya'nın efsanevi kralı Kroisos ile yaptığı bir konuşma kazandırmıştır. Kroisos ise dilimizde maddi zenginliği anlatmak için kullanılan 'Karun kadar zengin' deyimindeki Karun'dan başkası değildir. Gelelim Bias'la Kroisos arasında geçen konuşmaya:
Kral Kroisos, İonia'nın karadaki tüm kentlerini haraca bağladıktan sonra, şimdi de adaları vurmak için gemiler yaptırmaya başlamıştı. Hazırlıklar böyle bir silahlanmaya göre yapılıyordu ki, Prieneli Bias, Sardes'e çıkageldi ve Kraisos'un ''İonia'da ne var ne yok'' sorusuna, silahlanma hesaplarını altüst eden şu cevabı verdi: ''Kral'' dedi ''Bütün adalılar kendilerine birer at tedarik ediyorlar, gelip Sardes'i vurmayı koymuşlar kafalarına.'' Kroisos ona inandı ve dedi ki: ''Ben de pek isterdim doğrusu tanrılar adalarda oturanların kafalarına, ata binip Lidya çocuklarının yanına gelmeyi soksunlar diye''. Çünkü herkes bilirdi ki, kara savaşında Lidya'lıların üstüne kimse yoktu. Bias sözü aldı: ''Kral, öyle anlıyorum ki,adalıların anakaraya çıkıp at sürmelerini gerçekten istiyorsun çünkü böylesi gelir senin işine. Ama ya adalılar, onlar da senin kendilerine karşı gemiler yaptırmaya kalktığını işittikleri zaman ne diyecekler, aman Lidyalılar denize açılıp kendilerini tehlikeye atsalar, demeyecekler mi?.'' Bu dobra dobra karşılık Kroisos'un pek hoşuna gitti. Bias'a inandı ve silahlanmayı bıraktı.


 

MÖ 350'de kurulan Priene'nin iyi ve kötü kaderi suyla şekillenir. Kentin, ilk kurulduğunda Ege Denizi'nin kıyısında oluşu, adalarla anakaradaki yerleşimler arasında yapılan ticaretten önemli pay almasını sağlar. Ancak Büyük Menderes Nehri'nin getirdiği alüvyonlar nedeniyle kent gittikçe denizden uzaklaşır ve 13. yüzyılda tamamen terkedilir.
Priene antik kentini dolaşırken dikkatinizi en çok şehrin planı çekiyor. Ünlü şehir plancısı Hippodamos'un fikir babası olduğu ızgara plana göre inşa edilen kentin birbirini kesen sokaklarında yürürken terkedildiğinden beri kente ilk gelenin siz olduğunuz duygusuna kapılıyorsunuz. Dikkat çeken bir diğer yapı ise Athena Tapınağı. Ayağa kaldırılıp restore edilmiş sütunları nereden bakarsanız bakın görsel etkisinden hiçbir şey kaybetmiyor. Sırtınızı denize verip baktığınızda, tapınağın Samsun Dağı'nın heybetiyle yarıştığını görürsünüz. Dağ tarafından bakıldığında ise ortaya bambaşka bir manzara çıkar. Bu kez tapınak sonsuzluğa açılan bir kapının eşiğinde durur gibidir.
Gelelim antik kentlerin bir diğer olmazsa olmazına, yani kentin tiyatrosuna. MÖ 3. yüzyıla tarihlenen ve 5000 kişilik olduğu düşünülen tiyatro oldukça sağlam durumda. En ön sıradaki beş koltuk ve bunların tam ortasındaki sunak taşı hemen dikkat çekiyor. Bu koltuklarda kentin ileri gelenleri oturur, sunak taşında ise oyun başlamadan önce şarap ve tiyatro tanrısı Dionysos adına kurban töreni yapılırdı. O günlerdeki yaşantıyı hayal etmemizi kolaylaştıracak bir başka detay da oturma yerlerinde görülen dört köşe delikler. Bu delikler, izleyicileri yağmurdan ya da güneşten korumak için kullanılan tentelerin direklerini tutturmak için kullanılıyordu.


 

Athena Tapınağı'nın sütunları.

Priene'den sonra arabayla yapılan on dakikalık bir yolculuk bizi bölgenin günümüze daha yakın tarihine götürür. Burası yine Samsun Dağı'nın eteklerine kurulmuş olan bugünkü adıyla Doğanbey Köyü. Köyün ne zaman kurulduğu bilinmese de ne zaman terkedildiği ve tekrar ne zaman yaşamaya başladığı biliniyor. Köyün asıl adı Domatia, mübadele yıllarında gidenlerin yerine yenileri iskan edilmiş. Ancak, 1959 yılında bölgede yaşanan depremden sonra oturulamaz hale gelen köy ovaya taşınmış. Evler yıllarca boş kaldıktan sonra 90'lı yıllarda büyük kentlerden gelen kişilerin bu evleri satın alıp restore etmesiyle köyün bugünkü doyumsuz manzarası ortaya çıkmış. Bu kişiler arasında 'köyün mimarı' diyebileceğimiz ve restore edilen birçok evde imzası olan Sibel Gürses gibi, sürekli burada yaşayanlar bile var.
Doğanbey Köyü'nü gezdikten sonra iyice yorulmuş ve acıkmış olmalısınız. Buradan sonraki durağımız ise yol bitiyor. Burası Karine, geçmişte Doğanbey Köyünün limanıymış. Eskiden depo olan yapıların bir ikisi ev yapılmış, biri ise nefis balıkların ve zeytinyağlıların yapıldığı bir restorana dönüştürülmüş. Ancak burası öyle turistik bir mekan değil sadece yerel halkın geldiği bir balıkçı lokantası. Bu nedenle yemekler güzel, fiyatlar uygun, ortam doğal.
Baharla birlikte en güzel günlerini yaşamaya hazırlanan bölgenin yakınlarına yolunuz düşerse yazımızın konusu mekanlara zaman ayırın, Pişman olmazsınız.


Nasıl gidilir
İzmir-Selçuk-Söke yolunda Söke'yi geçer geçmez tabelalar Priene'yi işaret eder. Ayrımdan yaklaşık 25 kilometre sonra antik kente ulaşılıyor. Aynı yol devam edildiğinde önce Doğanbey, ardından Karine'ye geliniyor. Araları 10 kilometre. Özel araba dışında bölgeye ulaşım çok zor. Çünkü Söke'den kalkan minibüsler Güllübahçe'ye kadar gidiyor, buradan Priene çok yakın, ama Doğanbey ve Karine'ye düzenli sefer yok.


Nerede kalınır
Bölgede sadece Güllübahçe'de küçük pansiyonlar var. Ancak Selçuk, Söke, Didim ve Akbük'de konaklamak için pek çokseçenek var. Buralarda konaklayıp bölgeye rahatlıkla günübirlik geziler yapılabilir.


Nerede ne yenir
Doğanbey, Karine arasında çok sayıda balıkçı lokantası var, Karine' de ise tek mekan var: Karine Sahil Restoran: Manzaranız Sisam Adası ve Ege Denizi. Hakan Bingöl.Tel: 0533 312 99 47-0535 480 79 64.