Yazı ve  Fotoğraflar: Ömer Kokal

 

 

Doğunun şehirleri arasında global benzeşmeden en az nasibini alanlar hangileri diye sorsalar, vereceğim listenin en başında Urfa, Urfa'da ise kuşkusuz Balıklı Göl merkezli tarihi bölge olurdu. Yerel zanaatkârların yöreye özgü ürünlerini sabırla yapmaya devam ettiği küçük atölyeleri, bu ürünlerin doğuya has renklilik içinde pazarlandığı çarşıları, daracık sokakları oluşturan taş evleri, gizemli ve dinsel efsaneleriyle insanı etkileyen mekanları Urfa'yı doğunun gözdesi yapmaya yetiyor.

 

Urfa'nın mistik efsanelerle örülü tarihinde neler yok ki? Tanrı'nın Hz. Eyyub'un sabır ve tevekkülünü buradaki bir mağarada sınadığı, Hz. İbrahim'in Asur Kralı Nemrut tarafından hapsedildiği mağarada çıkan su sayesinde hayatta kalabildiği, Hz. İsa'nın yüzüne sürüp gönderdiği bir mendilin Urfa beylerinden birini sağlığına kavuşturduğu bu söylencelerden bazıları.

Ancak Urfa'da anlatılan efsanelerin içinde en özel yere sahip olan, kuşkusuz Hz. İbrahim'in ateşe atılma öyküsü. Tektanrıcı üç din olan İslamiyet, Musevilik ve Hıristiyanlık tarafından tanınan ve bu dinlerin kutsal kitaplarında adı geçen Hz. İbrahim'in Urfa'da doğduğu rivayet edilir. Öykü bu doğumun olduğu bölgenin kralı Nemrut ile Hz. İbrahim arasında geçer.
Efsaneye göre, Kral Nemrut yıldızlardan bir işaret alır. Bir adamın ona ve putperestliğe savaş açacağını haber veren bir işarettir bu. Bu adam Hz. İbrahim'dir. Ancak Hz. İbrahim sadece Nemrut'un putperestliğine başkaldırmamış, aynı zamanda kızı Zeliha'ya da gönlünü kaptırmıştır. Kral Nemrut bu durum karşısında Hz. İbrahim'in yakılması emrini verir. Bugün Balıklı Göl'ün bulunduğu yere kentin her yerinden görülebilecek büyüklükte bir ateş yakılır. Ateşin karşısına denk gelen tepeye yaptırılan iki büyük sütun arasındaki mancınıkla İbrahim ateşe fırlatılır. Ancak ateş göle, odunlar ise balıklara dönüşür. O gün bugündür buradaki göl kutsal sayılır. Tıpkı göl gibi, içindeki balıklar da kutsaldır, her kim bu balıklardan yerse, onun kör olacağına inanılır.
Halil-ür Rahman olur o günden sonra gölün adı. 'Allah'ın Dostu' anlamına gelen bu isim, Hz. İbrahim'in kutsallığını yansıtır. Bugün göl hem Halil-ür Rahman, hem de Balıklı Göl olarak anılıyor.

İbrahim için ağlayan Nemrut'un kızı Zeliha'nın gözyaşlarından ise Balıklı Göl'ün hemen yanında küçük bir göl daha oluşur. Bu gölün adı ise, 'Zeliha'nın gözü' anlamına gelen 'Ayn-Zeliha'dır.

Bu makale Gate dergisinde Nisan 2005 de yayınlanmıştır.