Anadolu'da bir deyiş vardır, 'Karun kadar zengin' denir. Hadsiz hesapsız bir zenginliği ifade eder bu deyiş ve Karun'un bir hazinesi de vardır ve hatta günümüze de ulaşmıştır. Yakın zamanda Anadolu topraklarından çıkarılan bu hazinenin tekrar Anadolu'ya ulaşması ise hayli zaman almış ne yazık ki. Yurtdışına kaçırılmış çok sayıda buluntu için de aynı şeyi söylemek mümkün. Lidya Uygarlığı'nın bitiminden yaklaşık 2500 yıl sonra Uşak'ın Güre Köyü yakınlarında bulunan ve içinde Lidya hazinelerinin yer aldığı üç tümülüs 60'lı yıllarda talan edilir.'Karun Hazineleri' olarak da anılan 150 parçalık bu paha biçilmez hazine 1985 yılında New York Metropolitan Müzesi'nde ortaya çıkar. 1986 yılında gazeteci Özgen Acar bu olayı kamuoyuna duyurur. Ardından Kültür Bakanlığı devreye girerek Metropolitan Müzesi'yle görüşür ancak sonuç olumsuzdur. 1987'de zaman aşımı süresinin dolmasına üç gün kala New York Eyalet Mahkemesi'nde açılan Karun Hazinesi davası 1993 yılına kadar devam eder. Aynı yıl, davayı kaybedeceğini anlayan müze bu tip başka davalara emsal teşkil etmesini önlemek için davanın sonucunu beklemeden hazineyi Türkiye'ye iade eder. Eserler 1996 yılından beri Uşak Arkeoloji Müzesi'nde sergileniyor.


 

Peki Karun kimdi? Nasıl böylesi bir hazinenin sahibi olabildi? Lidya ülkesini 505 yıldır yöneten Heraklid hanedanının son kralı Kandaules, karısına delice âşıktır ve dünyanın en güzel kadınının kendi eşi olduğuna inanmıştır. En çok sevdiği askeri Gyges'e sürekli karısının güzelliğini anlatır ama inanmadığını görünce, karısı fark etmeden onu görebileceğini ve o zaman kendisine hak vereceğini söyler ve Gyges'i ikna eder. Gece kralın yatak odasına gizlenen Gyges, kraliçe yatmak için odaya geldiğinde onu görür. Ancak odadan usulca çıkarken kraliçe de onu fark eder ama bu işin sorumlusunun kocası olduğunu anlayan kadın sesini çıkarmaz. Lidya ülkesinde bir kadının çıplak görünmesi ayıp sayılmaktadır. İntikam almayı kafasına koyan kraliçe, ertesi gün Gyges'i huzuruna çağırır ve ona şunları söyler: "Senin için iki yol var Gyges. Ya Kandaules'i öldür beni de Lidya krallığını da al ya da Kandaules'e hoşgörüneyim diye görmemen gereken şeylere bir daha gözlerini kaldırmaman için hemen şimdi ölmeye hazır ol!"


 

Kutsal mekanlarda kullanılan buhurdanlık.

Böylece, kraliçe ve Lidya ülkesi Gyges'in olur. Ancak kralın soyundan gelenler bu işe karşı çıkması nedeniyle Delphoi kahinine başvurulur. Kahin, krallığı Gyges'e verir fakat Kandaules'in soyundan gelenleri sakinleştirmek için bir kehanette bulunur. Kehanete göre, Gyges'in dördüncü kuşak torunuyla birlikte Mermnad hanedanlığı da son bulacaktır. Kendisinden yıllar önce hakkında kehanette bulunulan ve yaşadığı dönemde zenginliği ve cömertliği dillere destan olan Kral Kraisos Karun'dan başkası değildir.
M.Ö. 560'la 546 yılları arasında Lidya ülkesini yöneten Karun, tarihte ilk kez para basan atalarından aldığı ekonomik gücü, hüküm sürdüğü 14 yıl gibi kısa bir sürede katlayarak artırır. Ancak kehanette bulunan Delphoi kahinlerine, iktidarının ömrüyle ilgili sorduğu sorunun cevabını yanlış yorumlaması Karun'un sonunu getirir. Kahin şu cevabı vermiştir: "Günün birinde katır Med'lere kral olacak, o zaman, ey yumuşak ayaklı Lydia'lı, kaç!" Bir katırın Lydia tahtına geçmesinin mümkün olmadığını düşünen Karun bu cevap karşısında çok memnun olur. Saltanatını bu kehanetle garanti altına alan kral Persler'e savaş açar. Ancak Karun 14 yıl süren iktidarını 14 gün gibi bir sürede Pers kralı Kyros'a kaptırır. Kehanette sözü geçen katır Kyros'tur. Çünkü anası ve babası aynı soydan değildir. Bu savaşla birlikte hem Karun'un saltanatı, hem de Lidya ülkesinin zenginlikler içinde geçmiş tarihi son bulur.


 

Göre Köyü yakınlarındaki İkiztepe, Toptepe ve Aktepe tümülüslerinden çalınan eserler Lidya sanatının maden işlemeciliği konusunda eriştiği mükemmelliği fazlasıyla yansıtır. Bu eserler tümülüste yatan kral ya da soylu kişinin şerefine düzenlenen büyük bir ziyafeti veya töreni sembolik olarak sonsuza kadar yaşatmayı amaçlayan objelerden oluşur. Çoğunluğu altın ve gümüş olan eserlerin arasında şarap sunmaya yarayan kaplar, testiler, parfüm şişeleri, alabastra denilen gümüş şişeler, gümüş ve bronz buhurdanlıklar, kolye, broş, küpe ve yüzük gibi çeşitli süs eşyaları bulunuyor.
Bozdağ'dan akıp gelen Sart Çayı'nın alüvyonlarından çıkarılıp Lidya'lı ustalar tarafından ayrıştırılıp rafine edilen altın ve gümüş, Lidyalı sanatçıların ellerinde birer sanat eserine dönüşmüştür. Lidya sanatının kökeni Bronz Çağı'na kadar uzanır. Lidyalı sanatçıların, geçmişten gelen Anadolu kültür geleneğini başarıyla sürdürerek yarattıkları bu eserler şimdi Uşak Arkeoloji Müzesi'nin mütevazı salonlarında ziyaretçilerini bekliyor.


Bu makale Gate dergisinde Şubat 2004 de yayınlanmıştır.