İzmir ve çevresine sıkça yolculuk yapmama, hatta bu bölgeyi çok sevmeme rağmen Çeşme’yi yıllarca es geçtim. Bunun sebebi herhalde Çeşme’nin özellikle iç turizmde ki popülaritesi ve bu durumun sebep olabileceğini düşündüğüm hoş olmayan sonuçlarıydı.Yanılmışım.

         Üstelik bu yanılgımı, Çeşme’nin en ünlü caddesi olan, hemen hemen bütün alışveriş ve eğlence mekanlarının sıralandığı İnkılap Caddesi’nden, Çeşme’nin deniz kıyısına kurulmuş ünlü kalesine kadar süren on dakikalık yolu yürür yürümez anladım.

          Düzenli ve temiz sokakları, geniş caddeleri ve insana önem veren geniş meydanıyla Çeşme’nin merkezi insana mutluluk veriyor.Ancak, Çeşme’de mutlu olmanızı sağlayan asıl durum , tatilinizin hergününü farklı yaşamanıza olanak veren zengin çevre seçenekleri.

          Bu seçeneklerin detaylarına geçmeden önce, Çeşme’nin  tarihine bir göz atmak sanırım uygun olur.

           Bugünkü adını, geçmişte Ege’de ki Türk denizcilerin su temin ettikleri çeşmelerden alan kentin antik dönemlerdeki adı Kyssus olarak geçiyor.İlkçağ’da İon Birliği’nin 12 kentinden olan Erythrai’nin iskele mahalleciği konumunda olan Çeşme, o dönemlerde bu adla anılıyordu.Ortaçağ’a gelindiğinde , yani Türkler’den önce Sakızlı Rumların ikamet ettiği dönemde Çeşme  “geçit yeri” anlamına gelen Perama adını alır.14.yüzyıl sonlarında Türk egemenliğine geçen kentin adı denizcilerin uygun gördüğü isimle günümüze kadar gelir.

            Su kaynaklarının bolluğu ve korunaklı limanı  nedeniyle çağlar boyu denizcilerin uğrak yeri olan Çeşme, Sakız ve çevresindeki adalara Anadolu’daki en yakın nokta olduğundan ticari alanda da yakın tarihe kadar önemini koruyabilmiş.

             Batı Anadolu’nun ticari hayatında 13. ve 14. yüzyıllarda etkili olan Cenevizli’lerin Ege’den Karadeniz’e kadar yayılan deniz ticareti ağlarının İstanbul’dan sonra ki en önemli limanıydı Çeşme.17. yüzyıldan itibaren İzmir’in ticari merkez olma konusunda yıldızının parlamaya başlamasıyla Çeşme’nin yıldızı söner.

             Bunun üzerine bir de, Ege’de ki birçok yerleşimin yakın geçmişte ki kaderini belirleyen mübadele eklenince Çeşme’nin ticari gerilemesi hızlanır.1922 yılında ki mübadeleye kadar burada yaşayan Rumlar’la ,Türkler dostluk içinde yaşamlarını sürdürürler.

              Mübadele sonrası çoğunlukta olan Rum nüfusun gitmesiyle yakın tarihlere kadar küçük bir kasaba görünümüne bürünen Çeşme, son yıllarda yaşanan  turizm hareketinin yoğunlaşmasıyla  birlikte geçmişteki coşkulu günlerine bir ölçüde de olsa geri dönebilir.

             Arada yaşanan iki yüzyıllık durgunluğu saymazsak, Çeşme için geçmişten günümüze pek de fazla birşey değişmez.  Geçmişte, Çeşme limanında Akdeniz ve Ege ülkelerinden gelen kalyonlar demirlerken günümüzde aynı ülkelerden gelen yatlar  onların yerini almış. Geçmişte ticaret için Çeşme sokaklarını dolduran her milletten insan bugün tatil için burada.

             Gelelim Çeşme ve yakın çevresinde neler yapılabileceği konusuna. Çeşme en önemli avantajı olan çevre seçeneklerinin yanısıra, konaklama ve yemek konusunda da birçok alternatife sahip.Ev pansiyonlarından , beş yıldızlı otellere kadar her bütçeye uygun konaklama olanağı olduğu gibi, Türk mutfağının simge yemeklerini yapan lokantalardan , dünya mutfağının seçme yemeklerini müşterilerine sunan restoranlara kadar çeşitli seçenekleri Çeşme’de bulmak mümkün.

           Kale, Çeşme’yi gezmeye başlamak için en uygun ilk yer.500 yıllık kale hem panoramik olarak kenti görmemizi, hem de Çeşme’nin geçmişine kısa bir yolculuk yapmamızı sağlıyor. İlk yapıldığında denize sıfır olan kale, deniz tarafının doldurularak yol yapılması nedeniyle şimdilerde, biraz denizden uzaklaşmış.Müze olarakta kullanılan kalenin iç avlularında ve bazı kapalı bölümlerinde Osmanlı’ya ait eserlerle , Erythrai antik kentinden çıkarılan  kalıntılar sergileniyor.

          Çeşme’de ki bir diğer Osmanlı eseri olan Kervansaray ise bugün otel olarak kullanılıyor.Hemen kalenin deniz tarafında kalan Kervansaray’ın arkasında ki sokaklara girdiğinizde ise Çeşme’nin ünlü evleri ve çeşmeleri çıkar karşınıza. Çoğu 19.yüzyıldan kalma taş cepheli bu evlerde kolay işlenebilen sarı renkli “kosta taşı” kullanılmış.Evlerde, Helenistik dönemi çağrıştıran üçgen alınlıklar hemen dikkat çekiyor.Yine , 18. ve 19. yüzyıllara tarihlenen Osmanlı çeşmeleri her köşe başında karşınıza çıkıveriyor.

        Kentin ana caddesi konumunda ki  İnkılap Caddesi Çeşme’ye gelenlerin mutlaka uğradıkları mekanlarıyla  günün her saati cıvıl cıvıl.Bu cadde üzerinde ki 19.yüzyılda inşa edilmiş olan Ayios Haralambos Kilisesi, ihtişamlı mimarisi ile geçmiş yüzyıllarda ki Çeşme nüfusuyla ilgili ipuçları veriyor. Kilisenin arkasında ki açık hava kahvesi Çeşme turunu bitirip  bir yorgunluk kahvesi içmek için  en uygun yer.

         Tatilde yapılabilecek her çeşit aktiviteye olanak veren Çeşme’nin yakın çevresinde, sörf yapabilir,antik bir kenti ziyaret edebilir, kaplıcalarda rahatlayabilir,altın kumsallarda denizin tadını çıkarabilir,çevrede ki adalara hergün yapılan tekne turlarına katılabilir ya da sakin bir köyde kafanızı dinleyebilirsiniz.

         Çeşme’ye 7 kilometre mesafedeki Alaçatı  gerek bozulmamış mimari dokusuyla, gerekse dünyanın sayılı sörf merkezlerinden biri olma özelliğiyle mutlaka görülmesi gereken yerleşimlerin başında geliyor.Kumsalı ve rüzgarı hem sörfe yeni başlayanlar için, hem de bu sporda ustalaşmış olanlar için ideal .Kıyıda ki sörf okulları yılın 12 ayı hizmet veriyor.

          Ancak Alaçatı’yı sadece sörfle tanımlamak yanlış olur.Arnavut kaldırımlı sokakları , ponza taşından iki katlı evleri, turkuaz denizi, doğal ve sessiz günlük yaşamıyla tatilini sakin geçirmekten hoşlananların beklentilerini fazlasıyla karşılar.Bunlarla da yetinmeyen Alaçatı, tarihi evlerin sıralandığı Kemalpaşa Caddesinde onlarca birbirinden keyifli butik oteli ve kafeyi ziyaretçilerine bir sürpriz olarak sunar.

            Turkuaz denizi ve 2 kilometrelik nefis kumsalıyla Ilıca, tarihe Osmanlı paşalarının tedavi  merkezi olarak geçmiş.Sıcak yeraltı suları günümüzde de ziyaretçilerine  sağlık vermeye devam ediyor.

          Ilıca’yla aynı yönde bulunan Şifne kaplıcaları ise Çeşme’nin bir başka rengini oluşturuyor.Merkeze 10 kilometre mesafede olan Şifne’de ki termal kaplıcaların ve çamur banyolarının   birçok hastalığa iyi geldiği söyleniyor.

          Aynı güzergahta bulunan bir başka önemli yerleşimde Ildırı.Küçük adalarla kaplı

sevimli bir koyun kenarına kurulmuş olan balıkçı köyü,  gün batımlarında kızıla boyanan taş evleri ile özellikle akşam üstleri nefis görünüyor. Köyün hemen arkasında yükselen tepeye kurulmuş olan Erythrai bölgede ki tek antik kent.

          İon Birliği’nin oniki kentinden biri olan Erythrai’de yapılan kazılar yörede Tunç Çağı’ndan beri yerleşim olduğunu göstermiş.İ.Ö.3 yüzyıla tarihlenen tiyatrosu kentin ayakta kalabilmiş en sağlam yapısı.Erythrai’nin akropolünün bulunduğu tepeye çıktığınızda , kentten geriye kalanları gölgede bırakacak bir manzara ile karşılıyorsunuz.Sadece bu nedenle bile akropole çıkılmalı.

            Tabii ki Çeşme ve çevresi bu yazıda anlatılanlarla sınırlı değil.Sürprizlerle dolu Çeşme yarımadasında,  bulunan diğer  yerler sizin keşfinizi bekliyor. 

• RUMELİ PASTANESİ.Çeşme’nin sembolü olan mekan 40 yıldır aynı yerde hizmet veriyor.Sakızlı muhallebisi nefis.Ancak asıl önemli ürünleri reçelleri. Bergamut,incir,gül,limon çiçeği,sakız,fıstık reçeli çeşitlerinden bazıları.

İnkılap Cad. No:46.Tel: 0232 712 67 59.

*  İMREN RESTORAN. Çeşme’nin bir numaralı lezzet durağı.Türk mutfağının geleneksel yemeklerinin yanısıra, mevsimine göre turpotu,radika gibi ot yemeklerini de burada bulmak mümkün.41 yıllık mekanda ikinci kuşak hizmete devam ediyor. 
İnkılap Cad. No:8.Tel: 0232 712 76 20.

• KERVANSARAY OTEL.Çeşme’nin merkezinde 1529 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından inşa ettirilen  tipik bir Osmanlı kervansarayı restore edilerek otele dönüştürülmüş.

çeşme Kalesi Yanı.Tel: 0232 712 71 77

• ÇEŞME KALESİ VE MÜZESİ. II.Beyazıt tarafından 1508 yılında yaptırılan kale, 6  burcu ile oldukça heybetli görünüyor.Müze olarakta kullanılan  kalede yakın çevreden çıkarılan arkeolojik eserler sergileniyor.

      Pazartesi hariç hergün 8:30 ile 17:30 saatleri arasında kale ve müze ziyarete açık.

• AYİOS HARALAMBOS KİLİSESİ.1832 yılında inşa edilmiş olan kilise bugün çeşitli sergilerin ve gösterilerin yapıldığı bir mekana dönüştürülmüş, adıda Çakabey Kültür Evi olarak değiştirilmiş.
• TEKNE TURLARI.Çeşme sahilinden kalkan tekneler sırasıyla Eşek Adası, Kara Ada ve şifalı suların çıktığı yerlere gidiyor.Hergün saat 10:30’da hareket eden teknelerin Çeşme’ye dönüş saati 17:30.Teknelerde balık, salat, makarna ve meyveden oluşan bir menü fiyata dahil.
• KUMRU. Nohut mayasıyla yapılan ekmeği kumrunun en önemli özelliği.Doğal maya ile yapılan kumrunun hamuru pekmez kazanına sokulduktan sonra kara fırında pişiriliyor.İçine sucuk,salam,kaşar gibi malzemeler konularak yapılan sandviç kahvaltı ve öğlen yemeklerinin vazgeçilmezi.

Kumrucu Erol.Ilıca.Tel:0232 723 43 93

            Kumrucu Hikmet.Yeni Dalyan Yolu.Tel:0232 712 96 24.

• ÇEŞME’NİN PLAJLARI.Çeşme’nin 30 kilometreyi bulan sahil şeridinde birbirinden güzel plajlar bulunuyor.2 km. uzunluğunda ki ince beyaz kumlu Ilıca , sakin denizi ve pırıl pırıl suyuyla Ayayorgi , altın kumsalıyla Alaçatı  bu plajlardan bazıları.
• ÇEŞME’NİN ÇEŞMELERİ.Çeşme adı hemen hemen her sokakta karşımıza çıkan ve çoğu Osmanlı İmparatorluğu dönemine ait olan tarihi çeşmelerden geliyor.Her ne kadar bugün birçoğunun suyu akmıyorsa da geçmişte bölgenin su bakımından zenginliğini gösteriyorlar.
• ŞİFALI SULARI. Özellikle Ilıca ve Şifne’de yoğun olarak bulunan şifalı sular birçok otelin havuzunda kullanılıyor.Ancak şifalı sıcak suların en ilginci Ilıca’da ki Yıldızburnu mevkiinde.Denizden çıkan sıcak sular ilginç bir deneyim yaşamak isteyenlere tavsiye edilir.
•  SAKIZ REÇELİ VE SAKIZLI DONDURMA.Çeşme’nin belki de en ünlü ürünleri.Sakız ağacından elde edilen sakız damlalarıyla yapılan reçel ve dondurma damaklara bayram yaptırıyor.Her iki ürün içinde Çeşme‘de ki en doğru adres Rumeli Pastanesi.

       * ALAÇATI SÖRF OKULLARI. Dünyanın sayılı ve önemli sörf merkezlerinden olan Alaçatı, sığ denizi ve yılın yaklaşık 300 günü rüzgar alması nedeniyle hem sörfe yeni başlayanlar, hem de profesyoneller için tam bir sörf cenneti.

Planet Windsurfing.www.planetwindsurf.com

Surf&Action Center.Tel:0232 716 88 16
 

• ALAÇATI EVLERİ.  Herbiri en az yüz senelik Alaçatı evleri yok olmak üzereyken son yirmi yıldır büyük kentlerden gelenlerin burada ki evleri alıp restore etmesiyle tekrar hayat dönmüşler.
   
• AYİOS KONSTANTİNOS KİLİSESİ.Alaçatı’nın merkezinde ki 1874 yılı yapımı bu kilise bugün Pazaryeri Camii adını almış. Siyah-beyaz çakıl taşları döşeli bahçesinde ki kahveler özellikle yaz günleri için ideal sığınaklar.
   
• O  EV GOURMET RESTAURANT. 1876 yılına tarihlenen eski bir evin restorasyonuyla ortaya nefis bir butik otel ve bahçe içinde bir restoran çıkarılmış.Türk ve Avrupa mutfağından yemekler sunan mekan bahçesiyle de ilgi çekici.

Kemalpaşa Cad.No:76/A Alaçatı.Tel:0232 716 61 50.

• ERYTHRAİ ANTİK KENTİ. Çeşme yarımadasında ki en önemli antik kent olan Erythrai İyon Birliğinin 12 kentinden biriydi.Geçmişin bu görkemli kentinden günümüze pek birşey kalmamış olsada kentin baktığı manzara hala yerli yerinde.
• ILDIRI.Hemen Erythrai antik kentinin kıyısında bulunan küçük balıkçı kasabası Ildırı bölgenin en bozulmamış yerleşimi. Özellikle nefis günbatımları ve taş evleri için buraya gidilmeli.
  
  
   

KONAKLAMA ÖNERİLERİ:

ALTINYUNUS RESORT OTEL.Çeşme’nin ilk ve tek tatil köyü olan Altınyunus özel plajı, açık ve kapalı havuzlarının yanısıra termal havuzuyla da öne çıkıyor.

Kalem Burnu Çeşme.Tel: 0232 723 12 50 / 20 Hat. www.altinyunus.com.tr

RIDVAN ANTİK OTEL.100 yıllık geleneksel bir Çeşme evi restore  edilerek küçük bir otele dönüştürülmüş.Merkezde olması ve çevrede ki plajlara otelin hemen önünden minibüslerin kalkması avantaj.

16 Eylül İlköğretim Okulu Arkası.Tel: 0232 712 63 36.

SÜZER PARADISE HOTEL.Alaçatı’nın sahilde ki tek oteli. Ferah mimarisi, iç açıcı manzarası ve samimi hizmetiyle tatilinde otel sorunu yaşamak istemeyenler için ideal.

Çark Plajı Alaçatı.Tel: 0232 716 97 77. www.suzerparadise.com

TAŞ OTEL.Eski bir Alaçatı evi restore edilerek oldukça keyif veren butik otel haline getirilmiş.Son derece sessiz olan otelin çevresi kafa dinlemek isteyenler için çok uygun.

 Kemalpaşa Cad. No: 132 Alaçatı.Tel: 0232 716 77 72. www.tasotel.com

OTEL ERYTHRAI. Ildırı köyü ve Erythrai antik kentinin bulunduğu koyda ki otel nefis manzarası ve kendine ait kumsalı ile öne çıkıyor.

Ildırı Koyu.Tel: 0232 725 15 00.

OTEL NATUREL TERMAL. Ilıca plajına çok yakın olan otel, deniz ,kum, güneş tatilinin yanısıra şifalı termal sulardan yararlanmak isteyenler için en uygun seçenek.

Memba Sok.No:64 Ilıca. Tel:0232 723 42 95.

ULAŞIM:

İstanbul ve Ankara’dan Çeşme’ye Ulusoy ve Varan firmalarının direk otobüsleri var.

Ulusoy İstanbul Tel: 0212 658 30 00. Ankara Tel: 0312 444 18 88.

Varan İstanbul Tel:0212 658 02 77. Ankara Tel: 0312 287 12 12.

Ayrıca İzmir’in Üçkuyular semtinden her yarım saatte bir Çeşme’ye otobüs kalkıyor.

Çeşme içinde ise heryere yürüyerek gitmek mümkün.Alaçatı,Ilıca, Şifne , Ovacık ve

Ildırı’ya ise Çeşme’nin içinden sık sık kalkan minibüslerle ulaşılabilir.

ORGANİZE TUR

Arnika Turizm.Yaz ayları boyunca bölgeye dört günlük turlar düzenleyen firmanın programında Çeşme,Alaçatı ve Eryhtrai’nin dışında Tire,Birgi,Selçuk,Şirince gibi Ege’nin diğer önemli yerleşimleride bulunuyor.

Tel: 0212 245 15 93 www.arnika.com.tr

ÖNE ÇIKANLAR:

• Sakız reçeli ve sakız dondurması.
• Günün her saati yenebilen Kumru sandviçi.
• Taş evleri, butik otelleri ve sevimli kafeleriyle Alaçatı.
• Alaçatı’nın dünyanın en iyi 3 sörf merkezinden biri olan sahili ve sörf okulları.
• Ilıca ve Şifne’nın şifalı sıcak suları.
• Küçük balıkçı köyü Ildırı ve Erythrai antik kenti.
   

 
Bu makale Voyager dergisinde Haziran 2004 de yayınlanmıştır.