Yazı: Ömer Kokal Fotoğraf: Ömer Kokal

 

 Binlerce yıllık geçmişine Osmanlı geleneğini ekleyen Bursa, endüstriyel ve tarımsal zenginliğin getirdiği modernleşmenin tam ortasında yaşıyor.
Bursa Kent Müzesi'nde şehir tarihinin anlatıldığı bölümün girişinde Bursa'nın kuruluş efsanesi şöyle anlatılıyor.
"Ülkenin birinde yaşayan çobanın hayvanları hükümdarın bahçesine girer. Bu duruma hiddetlenen hükümdar çobanı ülkeden sürgün eder. Sürgün edildiği yeri gören çoban bu cezaya çok sevinir. Çünkü, sürüldüğü yer yemyeşil ormanlarla kaplı, suyu, avlağı, otlağı bolmuş. Yer yer kaynayan sıcak sulardan yükselen buharlar bu güzelim yere düşsel bir görünüm vermekteymiş. Hemen yakınında yükselen ulu bir dağ ise tanrısal heybetiyle bu güzellikleri taçlandırıyormuş. Çoban bu sürgün yerinde bolluk içinde çok rahat bir yaşam sürmüş. Onu başkaları izlemiş, bu güzel yerde oluşan köy zamanla genişleyip büyük bir kent olmuş.
Kuruluş öyküsü bu şekilde anlatılan Bursa civarında ilk yerleşimler İ.Ö. 5200'lü yıllara kadar gidiyor. Bursa çevresinde ki beş höyükten biri olan Orhangazi yakınında ki Ilıpınar Höyüğü'nde yapılan kazılar sonucu, bölgede ki yerleşimlerin günümüzden yaklaşık 8000 yıl önce başladığı ortaya çıkarılmış.
Avrupa'dan gelen Bithynia'lılar İ.Ö.4. yüzyılda Bursa'yı kuran halk olarak kabul ediliyor. Bursa'nın adıda İ.Ö.2.yüzyılda Bithynia Kralı olan I.Prusıas'dan geliyor.
6 Nisan 1326 yılına, yani Osmanlı'ların Bursa'yı alışlarına kadar birçok uygarlık kentten geçip kültürlerinden izler bırakmış. 
Bugün ki Bursa'nın her köşesinde bu kültürlerin izlerine rastlamak mümkün. Ancak, adım başı karşınıza çıkan Osmanlı İmparatorluğu'na ait camiler, medreseler, külliyeler, çeşmeler, çarşılar, türbeler kentin kimliğini oluşturuyor.
Bursa, İmparatorluğun başkenti olunca Osmanlı, kentte adeta mimari ve kültürel gücünü göstermek için elinden geleni yapmış. Tarihi eser bakımından son derece zengin olan dokusu son yıllarda ki yapılaşmanın arasında kaybolmuş gibi görünse de bazı semtler adeta açık hava müzesi görünümünde.
Özellikle Muradiye, Yeşil gibi semtlerle , Ulu Cami çevresi ve Koza Han gibi çarşılar Bursa'nın ruhunu yansıtan mekanlar. Bu mekanlarda yapılan geziler, Bursa'ya özgü lezzetlerle taçlandırıldığında kentte geçirilen günler tam bir keyfe dönüşüyor.
Bursa, Türkiye'de kent müzesine sahip tek şehir. Bu müze Bursa'yı gezmeye başlamak için en uygun yer. Kentin merkezi sayılan Heykel semtinde ki eski mahkeme binası modern bir kent müzesine dönüştürülmüş. Geçmişten, günümüze kadar olan Bursa tarihini burada öğrenebilir, kentle ilgili tüm bilgileri yine buradan alabilirsiniz.      

Bursa geçmişle içe içe yaşar.

Müzeden alınan bilgilerin ardından Kent Müzesi ile aynı cadde de bulunan Ulucami gezilebilir. Kare planıyla Osmanlı cami mimarisinde özgün bir yeri olan yapı, içindeki havuzu ve cam kubbesiyle de farklılık gösterir. Havuzun tam üzerinde ki cam kubbeden süzülen gün ışığı ve duvarlarını süsleyen hat sanatının seçkin örnekleriyle caminin içi de mimarisi kadar etkileyici. 
Ulucami'nin çevresinde yoğunlaşan çarşılar ise alışverişi sevenler için tam bir cennet. İpekçiler, bakırcılar, kuyumcular, yorgancılar gibi onlarca zanaat grubu için ayrı ayrı oluşturulmuş bu kapalı çarşılar Çin'den başlayıp Bursa'da son bulan tarihi İpek Yolu'dan kente kalan ticaret mirasıdır.
Tamamen ipekle üretilmiş ürünlerin satıldığı dükkanlardan oluşan Koza Han, adını yakın tarihlere kadar ipek böceği kozalarının burada alınıp satılıyor olmasından almış. Kare planlı iki katlı hanın ortasında ki havuz çevresi alışverişten yorulanların dinlenebilmesi için çay bahçesi olarak düzenlenmiş. Burada sapsız fincanlarda içeceğiniz Türk Kahvesi kıvamı ve lezzetiyle yorgunluğunuzu alacak kalite de.
Bursa'yla ilgili kartpostalların vazgeçilmez mekanı olan Yeşil Türbe ve çevresi bir sonraki durağınız olabilir. Çelebi Sultan Mehmet'e ait olan altıgen planlı türbenin mavi çinilerle kaplı sade cephesinin aksine ceviz ağacından oyularak geometrik desenlerle süslenmiş giriş kapısı ve rengarenk çinilerle kaplı iç duvarları oldukça ihtişamlı.
Türbe'nin hemen yanında ki 1419 yılına tarihlenen Yeşil Cami özellikle muhteşem taş işçiliğe sahip taç kapısıyla dikkat çekiyor.
Güne veda etmek ve Bursa'yı tepeden izlemek içinse gidilecek mekan Tophane semti olmalıdır. Tüm Bursa'ya hakim konumunun yanısıra, burada 1906 yılında inşa edilmiş olan saat kulesi ve restore edilmiş tarihi Bursa evlerinden oluşan bir sokak görülmeye değer.

Tarihi yapıların en yoğun olduğu semt olan Muradiye'ye en az yarım gün ayırmak gerekir. Muradiye Camii 1421 yılında inşa edilmiş. Külliyenin bir parçası olan yapının hemen yanında bulunan ve asırlık ağaçların bulunduğu bahçesi aynı zamanda Osmanlı'nın ileri gelenlerinin türbelerine de ev sahipliği yapıyor. 

            

Tophane'deki saat kulesi.

Ayrıca, Muradiye semtinde bulunan üç müze burayı Bursa içinde özel bir bölge haline getirmiş.Tarihi bir konak olan Hüsnü Züber Evi'nin bir katı eski Türk evi şeklinde dekore edilmiş. Konakta üzerinde süslemeler olan yüzlerce tahta kaşığın yanısıra eski müzik ve mutfak aletleri sergileniyor. Müze Pazartesi hariç hergün 10:00-12:00 ve 14:00-17:00 saatleri arasında ziyarete açık. 500 yıllık Şair Ahmet Paşa Medresesi içinde ki, Osmanlı Halk Kıyafetleri ve Takıları Müzesi ise hergün 9:00-18:30 saatlerinde ziyaret edilebiliyor. 17.yy. da inşa edilmiş olan Osmanlı Evi'de Bursa'nın en eski yapısı olmasından dolayı müze olarak kullanılıyordu. Ancak yıllardır süren restorasyon bir türlü bitirilemediğinden içini henüz göremedim.

Gelelim Bursa'nın en keyifli yanlarından biri olan kaplıcalarına. Çekirge semtinin her köşesinde bu keyfi yaşayabileceğiniz mekanlar mevcut. Ancak, tarihi bir atmosferi tercih edenler için 1394 yılında inşa edilmiş olan Eski Kaplıca veya Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde övgüyle bahsettiği Kükürtlü Kaplıca önerilir.
  

Her sokak geçmişe yolculuktur.

Yakın çevresi de Bursa'nın merkezi kadar zengin seçeneklere sahip. Neredeyse kentle birleşmiş olan Cumalıkızık köyü tarihi evleri ve sokaklarıyla son yılların parlayan yıldızı. Bursa'dan Ankara yönüne giden yol üzerinde ki sarı tabela sizi köye götürür. Renkli ahşap evlerin sıralandığı taş döşeli sokaklar adeta tarihi bir film seti görünümünde.
Bursa'dan İzmir'e doğru giden yolun üzerinde ki bir başka tabela ise Gölyazı Köyü'nü işaret eder. Apolyont Gölü'nde karaya köprüyle bağlanmış olan küçük bir ada üzerinde ki bu köy görsel olarak çok etkileyici. Ayrıca, balık sevenler burada ucuz göl balığı yeme şansına da sahipler. Ağlayan Çınar Restoran sessizce sizleri bekliyor.
Bursa'nın denizle bağlantısını sağlayan Mudanya ve hemen yakınında ki Zeytinbağ Köyü tarihi evleriyle dikkat çekiyor.
Çinileri ve tarihsel yapılarıyla ünlenen İznik, Bursa'nın yakın çevre seçeneklerinden bir diğeri. Başlı başına bir yazının konusu olabilecek İznik mutlaka ziyaret edilmeli.
Oylat kaplıcaları ise Bursa kaplıcalarının doğa ile içiçe olan şekli gibidir. Doğanın içinde termal keyfi yaşamak isteyenler Oylat seçeneğini göz ardı etmemeli.
Bursa sadece sözü geçen mekanlarla sınırlı değil, gerek yakın çevresinde, gerekse şehrin merkezinde bu yazının satırlarının yetmediği onlarca mekan sizleri bekliyor.

 

Bu makale Voyager dergisinde Kasım 2004 de yayınlanmıştır.